Jak oaza ciszy i spokoju ukryty był do niedawna stary Ludwinów w trójkącie pomiędzy nadbrzeżem Wisły, rzeczką Wilgą i dzielnicą Dębniki. Obecnie przecięty jest ruchliwą arterią ul. Marii Konopnickiej, a miejsce ogródków i domów podmiejskich zajęło osiedle Podwawelskie i Kapelanka. Początki osady w Ludwinowie sięgają czasów, kiedy to na terenach dzisiejszego osiedla Podwawelskiego mieszkały bobry, od których to mieszkańców zwano bobrownikami, jak głosi notatka z 1254 roku. Na całym obszarze przeważały rozległe podmokłe łąki, stawy, pełne wodnego ptactwa, zwierzyny i ryb.
W XVII wieku tereny Ludwinowa znane były pod nazwą Błonie, a na miejscu dzisiejszego osiedla Podwawelskiego rozciągał się folwark rodziny Grabiańskich. Na jego terenie w roku 1694 architekt Ludwik Mikołaj Grabiański, herbu Swieńczyc, wybudował kaplicę św. Bartłomieja, jako folwarczną kapelanię. Zbudowany przez niego kościółek nie posiadał obecnej kruchty, był budowlą znacznie mniejszą, osadzoną na planie kwadratu. Wkrótce po wybudowaniu kościółka nastają burzliwe czasy dla Krakowa. W roku 1706, budując dalsze umocnienia, wojska saskie przenoszą na brzeg dębnicki rybaków osadzonych pod Wawelem. Lata 1702-1709 to okres barbarzyńskiej okupacji Krakowa przez wojska szwedzkie. Majątek ludwinowski przechodzi w tym czasie na własność Szymona i Ludwiki Luxarowiczów. W aktach księży Misjonarzy, na których własność majątek przeszedł w roku 1726, napisano: „oprócz tego, we wsi Błonie, obecnie Ludwinowem zwanej, położonej za Kazimierzem, istniejącą tam cegielnię, wraz ze wszystkimi zabudowaniami, stawami, łąkami, ogrodami i innymi przynależnościami … temuż seminarium i rektorom dajemy…”.
Od roku 1779, za zgodą bpa Kajetana Sołtyka, w ludwinowskiej kaplicy odprawia się nabożeństwa dla wiernych, natomiast w roku 1782 ks. Jan Duwall, prepozyt tarnowski, tę oddzieloną od Skałki rzeką część parafii, zamienia na samodzielną parafię ludwinowską p.w. św. Bartłomieja. Jej proboszczem mianowano paulina, ojca Kanuta Langera. Była to parafia obejmująca: Dębniki, Rybaki, Ludwinów, Cegielnianą, Katarzyńskie, Kapelańskie, Stawisko i Podgórze.
Z rąk do rąk przechodził majątek ludwinowski, jednak nabrał z powrotem znaczenia dopiero w czasach pierwszego rozbioru Polski w roku 1772, kiedy to Wisła, aż po ujście, uznana została za granicę Polski i Austrii. Austriacy przyjęli za linię graniczną stare koryto rzeki i zajęli także Kazimierz. Oddali go po czterech latach sporów i wówczas okazało się, że najlepsze warunki do osadzenia komisarza cyrkułu istniały akurat w dworze ludwinowskim. Tu więc znajdowała się jego siedziba aż do roku 1762. Gnani chęcią rozbudowy konkurencyjnego dla Krakowa miasta Austriacy z rozmachem rozpoczęli rozbudowę Podgórza, które obdarzone serią przywilejów, faworyzujących przede wszystkim rzemieślników, rosło w siłę i bogactwo. Tam też przeniesiono w 1782 r. komisariat z Ludwinowa.
W roku 1816 majątek ludwinowski zakupił obywatel Podgórza Franciszek Ripper, który w roku 1851 odnowił kościółek. W tymże roku konsystorz tarnowski udzielił pozwolenia na odprawianie w nim nabożeństw cztery razy w roku: w Przemienienie Pańskie, dzień św. Heleny, dzień św. Bartłomieja i Wielki Tydzień.
W roku 1895 majątek ludwinowski przeszedł w ręce rodziny Batków, których dziełem był natychmiastowy remont kaplicy, z dobudowaniem kruchty i ufundowaniem bocznego ołtarza z obrazem Matki Bożej Częstochowskiej. Legenda głosi, że obraz przybył do Krakowa drogą wodną, aby ominąć granicę austriacko – rosyjską.
Okres II wojny światowej oraz lata do 1963 r. to najcięższe czasy w dziejach parafii ludwinowskiej. Uzmysłowić sobie należy, że barokowa kaplica ludwinowska powróciła do życia w roku 1963 jedynie dzięki uporowi swoich opiekunów. Znajdowała się w stanie kompletnej ruiny; nie było okien i drzwi oraz elektryczności. Panowała w niej wilgoć i brud. Zarzucone były tynkiem stiuki i poniszczone ołtarze. Traktowana przez lata jako skład rupieci, odzyskała swoją dawna postać dzięki ogromnemu wysiłkowi ludzi dobrej woli. Prace konserwatorskie prowadziła mgr Teresa Waśniewska – artysta konserwator, a motorem wszelkich działań był od początku ks. rektor Adam Gacek. To dzięki nim wróciła do życia piękna barokowa świątynia – świadek historii Ludwinowa i dzisiejszego osiedla Podwawelskiego.
Kościół p.w. świętego Bartłomieja położony jest w krakowskiej dzielnicy Ludwinów (dzisiejsze osiedle Podwawelskie), przy ul. Konopnickiej. Jest budynkiem jednonawowym, z absydą, o długości 15,99 m, wysokości 8,20 m i szerokości 4,54 m Wnętrze nawy sklepione jest krzyżowo, a sklepienie absydy pokryte jest dekoracją stiukową ze złoceniami. W narożach nawy znajdują się cztery pilastry o wysokości 4,50m. Całość zwieńczona jest gzymsem profilowanym, obiegającym ściany nawy i prezbiterium. Dobudowana od strony zachodniej kruchta, przykryta jest płaskim stropem drewnianym, a mieszcząca się pod nawą krypta przykryta jest sklepieniem beczkowym z lunetami. Niewielka nawa i półkoliste prezbiterium uderzają szlachetnymi proporcjami i stylowym wystrojem architektonicznym. Odsłonięte podczas prac renowacyjnych w roku 1973 stiuki w prezbiterium, przedstawiają Trójcę Świętą otoczoną chmurkami i anielskimi główkami. Poniżej trzy prostokątne okienka oświetlają ołtarz z witrażami, wykonany przez P. Stańdo w roku 1969. Stylowy ołtarz główny, o falistej linii zwieńczenia, ograniczony dwiema żłobkowanymi półkolumnami, pięknie złocony, znakomicie dopasowany jest swą formą do kształtu maleńkiego prezbiterium. Mensa ołtarzowa ma prostą formę, a zbudowana została w roku 1973.
Kościelna chrzcielnica pochodzi z roku 1968, a posadzka zapewne z czasów XIX-wiecznych remontów. Uwagę zwraca świetnie zachowany portal kamienny w zachodniej ścianie (dawne wejście). Doskonały w proporcjach jest przykładem dobrej XVII-wiecznej kamieniarki. Krypta służąca dziś jako sala katechizacyjna, a w okresie Wielkiej Nocy jako Grób Pański -została doprowadzona do dzisiejszego stanu w czasie prac rozpoczętych w 1969 r. Obniżono wówczas poziom podłogi (ziemnej), pokryto ją posadzką, założono ogrzewanie elektryczne, drewnianą boazerię i zbudowano boczne wejście ze schodkami.
W kościele znajdują się dwa obrazy z XIX w. „Przemienienie Pańskie” i namalowana w roku 1976 przez artystę malarza Witolda Minkiewicza z Gdańska kopia Rzymskiej Matki Bożej Nieustającej Pomocy. W roku 1979 nałożono na ten obraz korony. Po prawej stronie nawy znajduje się XIX-wieczny ołtarz Matki Bożej Częstochowskiej, którego konserwację przeprowadzono w 1973 roku. Pochodzi on z czasów nabycia majątku ludwinowskiego przez rodzinę Batków, która poszerzyła kaplicę dobudowując kruchtę, a także ufundowała boczny ołtarz z obrazem M.B. Częstochowskiej. To o tym właśnie obrazie legenda głosi, iż przybył do Krakowa z Częstochowy drogą wodną, aby ominąć granicę rosyjsko-austriacką. W prawym rogu znajduje się konfesjonał projektu ks. Adama Gacka, a w lewym – fisharmonia.
Wprawdzie duszpasterstwo na dzisiejszym osiedlu Podwawelskim rozpoczęło się przy małym kościółku św. Bartłomieja, wzniesionym za czasów Jana III Sobieskiego, ale jego ostatni, współczesny rozdział rozpoczyna się 11 lutego 1968 r. Wtedy to bowiem ówczesny metropolita krakowski, ks. kard. Karol Wojtyła orientując się w planach rozwoju Krakowa, które przewidywały powstanie nowego osiedla na terenach dawnego koryta rzeki Wilgi -posyła ks. Adama Gacka na Ludwinów, aby nie tylko ratował niszczejący zabytkowy kościółek św. Bartłomieja i zorganizował duszpasterstwo, ale także starał się o wybudowanie nowej świątyni na miarę rzeczywistych potrzeb okolicznych mieszkańców.
Wraz z pierwszymi blokami mieszkalnymi na os. Podwawelskim powstawała parafia, początkowo jako rektorat, nad którą duszpasterską opiekę sprawował ks. proboszcz Gacek. Podjęte przez niego starania o zezwolenie na budowę nowego kościoła trwały kilkanaście lat i uwieńczone zostały sukcesem w maju 1982 r. 21 maja tego roku ks. kard. Franciszek Macharski dokonał uroczystego poświęcenia placu budowy, a w rok później Ojciec Święty Jan Paweł II na krakowskich Błoniach poświęcił kamień węgielny, który miał być wmurowany pod budowany nowy kościół na Ludwinowie. A był to kamień szczególny, albowiem pochodził z katedry wawelskiej – Matki krakowskich kościołów.
Rychło ruszyły prace związane z budową kościoła, który został zaprojektowany przez zespół Politechniki Krakowskiej w składzie: mgr inż. arch. Małgorzata Grabacka, dr inż. arch. Przemysław Gawor i dr inż. arch. Jan Grabacki. Prace przebiegały sprawnie, dzięki ofiarności i pracowitości Parafian, mimo ogromu piętrzących się przeszkód, braku środków i rynkowych ograniczeń materiałowych.
Zwieńczeniem pierwszego etapu budowy świątyni było uroczyste poświęcenie w dniu 23 grudnia 1984 r. dolnej kaplicy kościoła przez J. E. ks. kard. F. Macharskiego. Kolejnym ważnym dla Parafii wydarzeniem było odsłonięcie i poświęcenie figury Matki Boskiej Fatimskiej (1985 r.) przez J. E. ks. bpa Kazimierza Górnego, który odprawił Nabożeństwo Fatimskie z Eucharystyczno-Maryjną procesją pokutną. Wreszcie nadszedł dzień 11 czerwca 1986 r., w którym metropolita krakowski ks. kard. F. Macharski wmurował kamień węgielny wraz z aktem erekcyjnym w fundamenty kościoła p.w. Matki Bożej Fatimskiej. Świątyni, która stanowi wotum wdzięczności za ocalenie życia Ojca Świętego Jana Pawła II, by Dobry Bóg zachował papieża – Polaka w zdrowiu i bezpieczeństwie. Takie przesłanie wyrażał telegram wysłany przez ks. proboszcza A. Gacka do Ojca Świętego, a treść tego szczególnego telegramu została odczytana publicznie podczas uroczystości wmurowania kamienia węgielnego. W rok później, 20 grudnia 1987 r., ks. kard. F. Macharski odprawił pierwszą Mszę św. pod dachem budującego się kościoła i dokonał uroczystego poświęcenia trzech dzwonów o nazwach: „Matka Boża Fatimska”, „Św. Bartłomiej Apostoł” i „Jan Paweł II”.
Żmudny wieloletni czas budowy kościoła na os. Podwawelskim zamyka uroczystość jego konsekracji 7 października 1998 r., która odbyła się w przeddzień 20. rocznicy pontyfikatu Jana Pawła II. Aktu konsekracji dokonał Pasterz Diecezji Krakowskiej ks. kard. F. Macharski. Dzień konsekracji był szczególnym świętem, tym bardziej uroczystym, że przypadł w roku trzydziestolecia pracy duszpasterskiej ks. proboszcza A. Gacka, którego lata służby doprowadziły do ukończenia budowy świątyni, tak potrzebnej wielotysięcznej społeczności os. Podwawelskiego. Z tej też okazji został wybity w trzech egzemplarzach, ufundowany przez Parafian, medal – symbol duchowej serdecznej więzi wiernych z Matką Bożą Fatimską, Ojcem Świętym i księdzem proboszczem. Został on wręczony Ojcu Świętemu, ks. kard. F. Macharskiemu i ks. proboszczowi A. Gackowi.
Architektura kościoła wynika z ukształtowania jego wnętrz. Od strony zachodniej jego ściana przekształca się w wysoki krzyż (35 m), wznoszący się nad strefę ołtarza. Wskazuje on niejako najważniejsze miejsce w całej budowli. Elementem pionowym, towarzyszącym krzyżowi, ale znacznie wyższym, jest od wschodu, wyrastająca ponad dach, klatka schodowa, w formie spiralnie zwiniętej ściany. Do kościoła prowadzą trzy wejścia. Z ulicy wierni wchodzą do jego wnętrza kładkami, które mają przypominać mosty zwodzone, jako że kościół stoi na tzw. forcie kościuszkowskim. Kładki te kończą się w kruchtach: od strony wschodniej, południowej i zachodniej. Przy wejściu, od strony wschodniej, osadzony jest znak milenijny. W południowo-zachodniej części kościoła widzimy pięknie wkomponowaną dzwonnicę, a w niej trzy dzwony: największy – „Matka Boża Fatimska”, średni – „Św. Bartłomiej Apostoł” i najmniejszy – „Jan Paweł II”, odlane w znanej przemyskiej odlewni państwa Felczyńskich. Dolny kościół, w zamierzeniu projektanta, przeznaczony był na salki do nauczania religii. W nim też znajduje się duża sala, która miała pełnić funkcję kaplicy, lub – w razie potrzeby – sali widowiskowej. Wnętrze kaplicy dolnej zaprojektowała mgr inż. arch. Małgorzata Grabacka. Można w nim podziwiać: ołtarz papieski z drugiej pielgrzymki Ojca Świętego Jana Pawła II do Ojczyzny (1983 r.), drewniany krzyż na ścianie prezbiterium (z roku 1984), obraz Matki Bożej Częstochowskiej, obraz Matki Bożej Nieustającej Pomocy (z roku 1976), tabernakulum (1974 r.), metalową chrzcielnicę (poświęconą 4.05.1969 r.) oraz drogę krzyżową, namalowaną przez Tadeusza hr. Łepkowskiego.
Wnętrze kościoła górnego ukształtowano jako jedną przestrzeń, od góry zamkniętą dachem o czterech płaszczyznach spadku, wychodzących z centralnego krzyża. Mensa ołtarza głównego wykonana jest z białego marmuru, zaś jego nastawa ma kształt stylizowanego liścia dębu. W centralnej części nastawy znajduje się figura Matki Bożej Fatimskiej, wykonana w 1995 r. Jest ona darem człowieka wielkiego serca dla Matki Bożej i parafii pod Jej wezwaniem. Pod figurą, w centralnej części ołtarza, mieści się tabernakulum, zaprojektowane i wykonane przez prof. Stefana Dousę (1995 r.). W prawej części ołtarza znajduje się ambona, zaś na podium, przy chrzcielnicy, ustawiono paschał. Obok ołtarza można podziwiać krzyż procesyjny, wzorowany na pastorale Ojca Świętego Jana Pawła II (projekt i wykonanie prof. S. Dousa). W nawie głównej, naprzeciwko ołtarza, znajduje się chór, zaś na ścianach od kruchty wschodniej do południowej i od kruchty do prezbiterium, widzimy obrazy stacji Drogi Krzyżowej, namalowanej w latach 1997-1998, przez artystę malarza Wiesława Winka. W narożniku ściany zachodniej i północnej mieści się kaplica p.w. Pana Jezusa Miłosiernego (obraz malował T. Łepkowski), a na ścianie z lewej strony, obrazy świętych polskich: Wojciecha, Stanisława, Kazimierza, Maksymiliana, Brata Alberta Chmielowskiego, Jadwigi, Faustyny. W bocznym ołtarzu tej kaplicy znajduje się również figura procesyjna Matki Bożej Fatimskiej – dar ks. Gorzelanego, budowniczego kościoła w Bieńczycach.
